1. Baş ağrısı insanlar için ne zamandan beri önemlidir?
Baş ağrısı insanoğlunu uygarlığın erken dönemlerinde de rahatsız etmiştir. Milattan önce 7 bin yılından kalan insan kafataslarında trepanasyon denilen delinme işlemi bulguları saptanmıştır. Bu işlem baş ağrısı, sara hastalığı ve deliliğe yol açtığı düşünülen kötü ruhların çıkarılması amacıyla yapılmış olabilir, ancak son veriler tıbbi gerekçelerle yapıldığını düşündürmektedir. Baş ağrısına ait kaynaklar milattan önce 3 bin yılına kadar uzanmaktadır.
2. Baş ağrısı nedir ve ağrı oluşturan yapılar neresidir?
Baş ağrısı kafada ağrıya duyarlı yapılardan kaynaklanan ağrıdır. Başın içinde venöz yapılar, beyin yüzeyindeki toplardamarlar, beyin tabanındaki atardamarlar, beyin ön ve arka çukurunu saran dura isimli zar ağrıya duyarlıdır. Kafa dışında saçlı deri ve kaslar, göz içi yapılar, burun ve burun etraf boşluklarının dokusu, dış ve orta kulak, diş ve diş etleri ağrıya hassas oluşumlardır.
3. Başlıca baş ağrıları nelerdir?
Bağ ağrıları birincil ve ikincil baş ağrısı bozuklukları olarak ikiye ayrılır. Birincil baş ağrılarının önemlileri gerilim tipi baş ağrısı, migren ve küme baş ağrısıdır. İkincil baş ağrılarının önemlileri göz ve sinüs enfeksiyonları, beyin tümörleri, kafa travmaları, beyin damar hastalıkları, ilaçlara bağlı, trigeminal nevralji ve metabolik hastalıklarda görülenlerdir.
4. En sık görülen baş ağrısı hangisidir?
Gerilim tipi baş ağrısı en sık görülenidir. Yüz kasları ve kafatasının kanlanma azalmasına yol açan kas gerilimine bağlıdır. Moral bozukluğu, uykusuzluk, aşırı bir olaya odaklanma ve bazen diş gıcırdatma bu baş ağrısına yol açar. Ağrı basınç hissi karakterinde “şapka bant” dağılımında ve bazen başın arkasına yerleşiktir. Ağrı günün ilerleyen saatlerinde, öğleden sonra görülebilir. Sıklıkla 1-2 saatte geçer. Hastaya daha önce hiç yapılmamışsa beyin görüntüleme (beyin tomografisi veya beyin MR'ı) hastayı rahatlatmak için yapılabilir. Çoğu vakada ağrı kesiciler ve gevşeme egzersizleri yeterlidir. Düzenli fiziksel aktivite ve egzersiz programı yararlıdır. Kas gevşetici, sakinleştirici ve depresyon tedavi ilaçları kullanılabilir. İyileşmesi hastanın psikiyatrik belirtilerinin düzelmesine ve stresle başa çıkabilmesine bağlıdır. Bazen ömür boyu sürebilir.
5. Toplumda diğer en sık görülen baş ağrısı hangisidir?
Migren en popüler baş ağrısıdır. Auralı migren, aurasız migren ve komplike migren olarak kabaca sınıflanabilir. Kadınlarda daha sıktır. Çocukluk çağında bile görülebilir. Ağrının süresi 4 saatten 3 güne uzayabilir. Anne ve babadan kalıtımla geçer. Aura ile ilişkili ve ilişkisiz davranış değişiklikleri, uykusuzluk veya bulantı şeklinde ön belirtiler görülebilir. Beş hastanın birinde aura görülebilir. Bu durum ağrı öncesinde, sıklıkla görsel belirtilerle ilişkilidir. Örneğin tek gözde görme alanında körlük, ışık çakmaları, zigzak çizen çizgiler olabilir. Baş ağrısı hafif veya şiddetli olabilir. Genellikle zonklayıcı ve tek taraflıdır. Aurasız migrende tüm başta yaygındır. Işık hassasiyeti, bulantı ve kusma eşlik edebilir. Başını oynatmakla ağrı şiddeti artar. İş güç kaybına yol açan en önemli baş ağrısıdır. Hastaya tanı koymada öykü ve nörolojik muayene önemlidir. Beyin tomografisi veya MR ile diğer baş ağrısı nedenleri dışlanmalıdır. Tedavide tetikleyen şeylerden (alkol, peynir, çikolata, nitrat içeren yiyecekler), sakınılmalıdır. Uyku düzensizliği stres ve açlık baş ağrısını tetikler. Akut ataklar için sessiz, karanlık odada istirahat, triptan tedavisi, ağrı kesiciler, kortizon türü ilaçlar, sakinleştirici ve bulantı giderici ilaçlar faydalıdır. Ayda üçten fazla atağı olan hastalara koruyucu tedavi mutlaka verilmelidir. Baş ağrıları yaşla birlikte genellikle kaybolur. Ancak devam etmesi de mümkündür.
6. Beyin tümörüne bağlı baş ağrısının özellikleri nelerdir?
Beyin tümörüne bağlı baş ağrıları kafatasındaki ağrıya duyarlı yapıların tümör nedeniyle gelişen basınçla zorlanması sonucu oluşur. Beyin içinde veya başka bölgenin tümörünün yayılımıyla ortaya çıkabilir. Baş ağrısının özelliği sıklıkla basınç hissi şeklindedir. Pozisyonla değişen ağrı öksürmekle şiddetlenir. Dik vücut duruşu ile rahatlar. Sabahları daha kötüdür. Sara nöbetleri, ateş ve nörolojik belirtiler (ruhsal semptomlar, konuşma bozuklukları, görme kaybı, felç, duyusal belirtiler, denge problemleri v.b) eşlik edebilir. Beyin arkasındaki tümörler üst boyun sinirlerini irite ederek boyun ve ense ağrısına yol açabilir. Beyin ön bölge tümörleri yüzde ağrı yapabilir. Bulantı ve kusma sıklıkla vardır. Bazen inatçı hıçkırık olabilir. Teşhisinde mutlaka ilaçlı beyin tomografisi veya MR yaptırılır. Tedavisinde ödem çözücü ilaçlar, ağrı kesiciler ve uygun vakalarda cerrahi uygulanır.
7. Beyinde anevrizma (kan damarında zayıflık sonucu balon gibi genişlemesi) patlamasıyla ilgili baş ağrısı nedir?
Genellikle damarda var olan baloncuk bazen kendiliğinden, sıklıkla öksürme veya gerilme gibi nedenle patlar. Sıklıkla 50-70 yaşta görülür. Ani başlangıçlı patlayıcı tipte baş ağrısı sıklıkla “hayatımdaki en kötü baş ağrısı” diye tanımlanır. Hastaların yarısında bilinç bozukluğu ve sara nöbetleri görülür. Daha sonra gelişen damar daralmasına bağlı felç veya koma gelişebilir. Beyin tomografisi mutlaka yapılmalıdır. Daha sonra beyin BT anjio veya beyin MR anjio yapılabilir. Bu hastalar mutlaka hastaneye yatırılır. Bilinç durumlarına göre takibi yapılan ve medikal tedavisi verilen uygun vakalar cerrahi olarak ameliyat edilir.
