Benler genellikle cildimizdeki kahverengi lekeler olarak bilinmektedir. Aslında bizim çoğu zaman ben sandığımız görünümler güneş lekeleri, çiller, yaşla meydana gelen deri kalınlaşması ya da bir takım deri kanserinin belirtileriyle karışabilmektedir.

Derideki bir görünümün ben olup olmadığını bazen dermatologlar bile çıplak gözle bakarak anlayamaz. Benlere ancak dermatoskop adı verilen bir cihazla ve bu konuda tecrubeli hekimlerce tanı konulabilmektedir.

Benler nasıl ortaya çıkar? Oluşum sebepleri nelerdir?

Benler, melanosit adı verilen ve melanin pigmenti üreten hücrelerin oluşturduğu yapılardır. Bir kısmı doğuştan olabileceği gibi bir kısmı da sonradan (edinsel olarak) ortaya çıkabilmektedir. Kahverengi, siyah ya da deri renginde olabilen benler genellikle bir tehlike oluşturmazken bazıları kanser riski taşıyabilmektedir.
Oluşum sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte esas olarak kişinin kendi yapısı, tamamen kendi genlerindeki özelliklere bağlı olarak değişik yaşlarda ortaya çıkabilmektedir. Bir kısmı doğumsal olabilen benlerin, sonradan ortaya çıkanlarında özellikle genetik yapıya ek olarak ultraviyolenin, yani güneş ışınlarının etkisi çok büyüktür.

Malign Melanom nedir ? Nasıl ortaya çıkar ?

Melanositlerin yapılarının bozulup, kontrolsüz olarak aşırı çoğalması ile oluşan kanser türüdür.
Melanomların çoğunluğu başlangıçtan itibaren melanom olarak başlamakla birlikte bir kısmı da daha önceden var olan benler üzerinden gelişir.

Benlerin tehlikeli olanlarını nasıl ayırt edebiliriz?

Şekil ve yapı itibariyle simetrik ve yuvarlak bir görünüm yerine düzensiz, asimetrik görünüm taşıyan, sınırları düzenli olmayan, farklı renkler içeren benler risk oluşturmaktadır.
Benlerin görünümünün değişmesi de  tehlikelidir. Normal duran bir ben kısa süre içerisinde büyümeye ya da hızla renk değiştirmeye başlarsa yakından takip edilmelidir. Her siyah ve üzeri pütürlü, elle hissedilen ben de tehlikeli değildir.
Bunun yanında benlerin büyüklüğü de önem teşkil etmektedir. Benler yarım santimlik büyüklükten itibaren risk taşımaya başlar. Benler bütünüyle değerlendirildiğinde  kötüye yani malign melanoma (kanser) dönüş riski yüzde bir civarındadır. Doğuştan olan benlerin ise özellikle büyük olanları malign melanoma dönüşme riski taşımaktadır. Bu nedenle yakından takip edilmeli ve gerekli görülürse cerrahi olarak çıkarılmalıdırlar.

Kimler daha fazla risk altındadır ?

- Ten rengi açık olup, mavi, gri ya da yeşil göz rengine, yoğun çillere sahip olanlar,
- Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde aralıklı olarak yoğun şekilde güneşe maruz kalanlar,
- Çocukluk döneminde geçirilmiş güneş yanığı öyküsü bulunanlar,
- Daha önce melanom geçirmiş olunması ya da ailede melanom öyküsü bulunanlar,
- Çok sayıda (ellinin üzerinde) ben bulunanlar,
- Displastik (atipik) ben olarak adlandırılan düzensiz benlere sahip olanlar topluma göre daha yüksek risk taşırlar….

 Erken tanı için neler yapılmalıdır?  Doktor takip sıklığı ne olmalıdır?

Vücudumuzdaki benlerin yerini ve biçimini bilmemiz, üzerinde oluşabilecek herhangi bir değişikliği erken saptamamız için gereklidir. Her bireyin kendi benlerini takip etmesi çok önemlidir. Bende asimetri, sınır düzensizliği, renk değişikliği (benin birden çok renk içermesi), belirgin büyüme, iltihabi reaksiyon ya da kanama kötüye dönüşümün işaretleri olabilir.

Melanom gelişimi açısından risk faktörleri bulunan bireyler için ilk uzman muayenesi sonrasında  3 ila 12 ayda bir dermatolojik muayene önerilmektedir. Benlerin incelenmesinde muayenenin yanı sıra benin 10 kat büyütülerek içindeki özellikli yapıların görünmesini sağlayan “dermatoskop” adı verilen bir el aletinden de yararlanılmaktadır. Benlerdeki bazı anormallikler çıplak gözle saptanabilecek duruma gelmeden önce de dermatoskop ile daha erken dönemde saptanabilmektedir. Çıplak göz ve dermatoskopla yapılan muayenede melanom şüphesi uyandıran bir ben varsa bunun kesin tanısı için benin çıkartılıp patolojik incelemeye gönderilmesi gerekmektedir. Ancak her benin cerrahi olarak çıkarılıp patolojik incelemeye gönderilmesi gerekmemektedir.

Dermatoloji uzmanı tarafından çıkarılmayı gerektirecek kriterlere sahip olmayan ancak yine de izlenmesine karar verilen benler için hasta periyodik kontrollere çağrılır.

Bunun dışında genelde hastaların yaz öncesi, bronzlaşmadan benlerini kontrol ettirmelerinde fayda vardır. Çünkü bronzlaşıldığı zaman benin rengi ve iç yapısı tam olarak değerlendirilemektedir.  

Benlerin yazın tehlikesi neden artar? Güneş benleri nasıl etkiler?

Benlerin güneş gördükçe hem sayıları artar hem de yapıları bozulup dejenere olabilirler. Özellikle kısa sürede alınan yüksek doz güneş ışını ve oluşan güneş yanıkları ben artışını hızlandırdığı gibi, kanserleşme olasılığını da artırır. Her bir güneş yanığı tehlikeyi daha çok arttırır ve özellikle çocukluk yaşlarındaki güneş yanıkları daha tehlikelidir. Bu nedenle benlerin artış ve kansere dönüşünü engellemek için güneşten iyi korunmak gerekir.

Güneşten korunma ile melanom gelişimi engellenir mi?

Güneş melanom gelişiminde çok önemli bir faktör olmasına karşın bazı melanomların güneşe maruz kalmayan deri bölgelerinde ortaya çıkması, başka faktörlerin de önemli olduğunu göstermektedir. Özellikle avuç içi ve ayak tabanında bulunan benlerde ve tırnak kenarında ya da tırnakta kahverengi renk değişikliği varsa bunlar malign melonomun işareti olabilmektedir. Bu durumda zaman kaybetmeden mutlaka bir dermatoloji uzmanına başvurmak yaşamsal önem taşır.